Verrijkende landbouw werkt aan een nieuw volhoudbaar landbouwsysteem in Nederland dat vanaf de bodem gezond is, bekeken vanuit de drie perspectieven:
Land
bodemfuncties, draagkracht, voedselproductie
Waarde
eigendom, waardering, verdeling
Mens
organisatie, cultuur, rollen
Eindrapportage Verrijkende Landbouw
Na 2 jaar van praktijkonderzoek en analyse delen wij graag onze eindrapportage met u; Verrijkende Landbouw, een meer schalen benadering. In veel gebiedsprocessen en lokale initiatieven wordt gewerkt aan een duurzaam landbouw- en voedselsysteem. De processen zijn veelal ingericht om een specifiek vraagstuk aan te pakken. Met als gevolg dat er niet echt integraal wordt gewerkt. Ondanks de vele goede initiatieven en pilots, komt een transitie naar een duurzame en volhoudbare landbouw (nog) niet tot stand. Verrijkende Landbouw heeft de afgelopen 2 jaar, in samenwerking met heel veel organisatie en partijen, gewerkt aan een meerschalen benadering om duurzame initiatieven en vernieuwende inzichten te verbinden en een langjarig perspectief te schetsen voor opschaling. Met als basis een gezonde bodem. Want een duurzame en volhoudbare inrichting en beheer van het landelijk gebied en de landbouw verdient het om niet de uitzondering te zijn, maar het nieuwe normaal.
Een structurele verandering
In haar Landbouwvisie erkent Minister Carola Schouten dat er fundamenteel iets moet veranderen in het landbouw- en voedselsysteem. Zo staat er dat “de manier waarop we nu ons voedsel produceren steeds verder uit balans raakt” en omdat “het verder gaat dan wat de aarde kan geven” dit “niet houdbaar” is. Het vraagstuk is urgent: “Het mag niet langer zo zijn dat de landbouw en natuur tegenover elkaar staan en dat landbouw biodiversiteit onder druk zet.” Wat nodig is, is verstrekkend: “een structurele verandering in de positie van de primaire sector in de samenleving”.
Ondertussen zijn er groepen mensen die lokaal en soms individueel bezig zijn op een andere manier landbouw te bedrijven. Daarvoor is veel aandacht van overheden en grotere bedrijven, omdat deze initiatieven als pilots worden beschouwd, voor het ontstaan van nieuwe systemen. Voorlopig blijkt echter dat de meeste kleine initiatieven nog niet zelfstandig (bv zonder subsidie) kunnen overleven. Steeds meer bewegingen en overheden willen nu ‘opschalen’. We zien twee problemen: ten eerste betekent opschalen vaak ook meer ‘organiseren’, en hoe doen we dat en op welke schaal? Ten tweede lopen initiatieven bij het ‘opschalen’ tegen systeemkenmerken aan op hoger schaalniveau (het ‘regime’).
Het programma
Het Programma Verrijkende Landbouw is het startpunt voor een brede maatschappelijke samenwerking om een nieuw landbouwsysteem te introduceren. Een systeem B dat ten opzichte van het huidige systeem (systeem A) een positief effect heeft op bodemgebruik en in verlengde daarvan op de bodemkwaliteit, ten behoeve van gezonde gewassen en gezonde mensen.
Het programma is ontstaan uit het initiatief Bewust Bodemgebruik en is ontwikkeld door een samenwerkingsverband van Royal HaskoningDHV, Aequator, Wij.Land, Kadaster en RiBuilT. Verrijkende Landbouw is financieel mogelijk gemaakt door het Uitvoeringsprogramma van het Convenant Bodem en Ondergrond van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat .
Het programma Verrijkende Landbouw is gedurende de looptijd een samenwerking aangegaan met Voor de Oogst van Morgen, leiderschapsnetwerk voor een duurzaam landbouw- en voedselsysteem opgericht door Commonland en het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving. Deze samenwerking krijgt verder vorm in het vervolg van Verrijkende Landbouw en Voor de Oogst van Morgen waar momenteel aan wordt gewerkt.
De resultaten van het programma zijn:
- Een analyse van de huidige situatie, systeem A in het nu langs de oriëntaties land, waarde en mens
- Een samenhangende beschrijving van een mogelijk systeem B in 2050 langs dezelfde oriëntaties
- Een meerschalen benadering bestaande uit:
- De contouren van een gebiedsaanpak van Land, naar Waarde naar Mens zoals ontwikkeld en uitgeprobeerd in de gebiedsworkshops
- Een transitie-agenda met een meerschalen aanpak om vanuit gebieden te leren en op te schalen. En met systeemaanbevelingen voor regionaal en nationaal niveau
Afbakening
Verrijkende landbouw richt zich niet op het totale landbouw- en voedselsysteem en de transitie die daar plaatsvindt. Wij richten ons op een volhoudbare, duurzame en grondgebonden landbouw, die op een niet uitputtende en niet vervuilende manier uitwisselt met het bodem en watersysteem. Het programma focust op de ontwikkeling van een gebiedsbenadering. En vervolgens kijken we met bijzondere aandacht naar de rol van overheden en het instrumentarium dat de omgevingswet kan bieden.
